Yumurta Büyütme (Ovulasyon İndüksiyonu)
Kısırlığı başarılı bir şekilde tedavi etmenin en önemli adımı, hamile kalmayı engelleyebilecek tüm nedenleri doğru bir şekilde tanımlamaktır. Kısırlık teşhisi konulan kadınların yaklaşık %40’ında yumurtlama ile problemlerin mevcut olduğu tespit edilmektedir. Hamileliğin oluşması için her ay bir yumurta serbest bırakılmalı, döllenmeli ve rahime yerleşmelidir. Yumurtlama sisteminin düzenli olarak çalışmasını önleyen çoğu faktörün iyileştirilebilmesi, yumurta büyütme prosedürü ile gerçekleştirilebilir.
Yumurta büyütme (ovulasyon indüksiyonu) nedir?
Ovulasyon indüksiyonu olarak da bilinen yumurtlama indüksiyonu, bir kadının aylık adet döngüsünde yumurtladığı yumurta sayısını arttırmak için tasarlanmış tedavi protokolüdür.
Bir kadının yumurtalıklarında, her biri bir yumurta içeren yüz binlerce folikül bulunur. Yumurtlama, yumurtalıklardan döllenmek üzere yumurta salınmasıdır. Düzenli adet döngüsü olan kadınlarda, bu eylem yaklaşık ayda bir kez gerçekleşir. Bazı kadınlarda, yumurtaları tutan foliküller düzenli olarak olgunlaşmaz ve kadının düzensiz yumurtlamasına ya da hiç yumurtlamamasına neden olur.
Yumurta büyütme tedavisiyle düzenli yumurtlamayı uyarmak için oral veya enjekte edilebilir ilaçlar reçete edilir. İlaçlar genellikle adet döngüsünün başından itibaren alınır ve vücudun tepkisi ultrason kullanılarak sürekli olarak izlenir. Böylece yumurtlama gerçekleştiğinde cinsel ilişki veya alternatif doğurganlık tedavileri için en uygun zaman belirlenebilir.
Yumurtlama problemleri neden oluşur?
Kadınların büyük çoğunluğu için yumurtlamamanın nedeni, vücuttan gelen karışık hormonal sinyallerdir.
Hipofiz disfonksiyonu, yumurtlamanın seyrek olarak meydana geldiği bir grup bozukluğu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Yumurtlamanın gerçekleşmemesi anovulasyon, hiçbir adet döneminin olmaması ise amenore olarak bilinir. Yumurtlama sorunları olan insanların büyük çoğunluğunda amenore görülür. Primer amenore, henüz adet görmemiş 16 yaşın altındaki kızlarda görülür ve genellikle hormon eksikliğinden kaynaklanır. İkincil amenore ise, daha önce adet dönemi geçiren ancak adet dönemi altı aydan uzun süredir gerçekleşemeyen kadınları tanımlar.
Yumurtlama problemlerine neden olabilecek diğer faktörler şöyledir:
- Yumurtalık yetmezliği: Yumurtalık yetmezliğinin çeşitli nedenleri olsa da, erken yumurtalık yetmezliği yumurtalıkların kırk yaşından önce normal işlevselliğinin kaybedilmesidir.
- Aşırı kilolu olmak: İdeal vücut ağırlığının %10 ila 15’i üzerinde olmak yumurtlama problemleri riskine katkıda bulunabilir. Yumurtlamayan kadınlarda kilo vermek, genellikle normal sürecin geri kazanılmasına neden olur. Aşırı kilolu olmak polikistik over sendromuyla da bağlantılıdır.
- Polikistik over sendromu: Yumurtaların yumurtalıklarda olgunlaştığı, ancak fallop tüplerine salınmadığı ve bunun yerine yumurtalıklarda kalıp ve kistlere dönüştüğü bir durumdur.
- Endometriozis: Rahimin iç kısmında bulunan dokunun; yumurtalıklar, fallop tüpleri ve rahimin dış yüzeyi gibi diğer vücut bölgelerinde büyümesiyle endometriozis oluşur. Yumurtalıkta bulunan endometriozis, yumurtlamayı engelleyebilecek kistler oluşturabilir.
- Aşırı egzersiz / zayıf olmak: Bir kadın vücut ağırlığı ideal orandan %20’i daha azsa yumurtlama durabilir.
- Stres: Depresyon, anksiyete gibi ruhsal problemler ve stres, kadının sağlığı ve doğurganlığını olumsuz etkileyebilir.
Ovulasyon indüksiyonu kimlere uygulanır?
Birçok kadın yumurtlama büyütme işlemi için adaydır. Nadiren yumurtlayan veya hiç yumurtlamayan kadınlar, doğurganlık ilaçları aracılığıyla gerçekleşen ovulasyon indüksiyonu sonucu yumurta elde edebilir.
Düzenli olarak yumurtlayan, ancak açıklanamayan infertilitesi olan kadınlarda gebelik şansını yükseltmek ve döngü başına yumurtlama sayısını arttırmak için yumurta büyütme kullanılabilir. Yumurta üretimi en üst düzeye çıkarmak için tüp bebek tedavisinde de ovulasyon indüksiyonu tercih edilir.
Yumurta büyütme nasıl yapılır?
Doğal bir adet döngüsü sırasında, hipofiz bezinden luteinize edici hormon (LH) ve folikül uyarıcı hormon (FSH) salgılanır. Bu hormonlar bir folikülün büyümesini için sinyal gönderir. Her ay birkaç folikül büyümesine rağmen, doğal bir döngüde sadece bir tanesi yumurtasını yumurtlayacak kadar olgunlaşır.
Yumurtlama indüksiyonunda, yumurtlamayan veya daha fazla yumurtanın büyümesini uyarmak için enjeksiyon yoluyla gonadotropinler (FSH ve LH formları) alınır. Tedavi sırasında hasta düzenli olarak kan testleri ve ultrason ile izlenmelidir.
Yumurtlamayı indükleyen ilaçlar ve dozajlar, bireysel ihtiyaçlara uyacak şekilde uyarlanır. İlaçlara ne zaman başlanması gerektiği ve hangi süreyle alınacağı uzman hekim tarafından belirlenir.
Yumurtlama büyütme tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır:
- Folikül uyarıcı hormon (FSH – Puregon / Gonal F): Her gün uygulanan enjeksiyon formundaki ilaçlardır. Yumurtalığı, yumurta içeren foliküller üretmeye ve olgunlaşmaya teşvik eder.
- Klomifen sitrat: Hipofiz bezine, foliküllerin gelişmesine yardımcı olmak için daha fazla folikül uyarıcı hormon üretmesi için sinyal gönderir. Genellikle adet döngüsünün 2. gününden 6. gününe kadar alınırlar.
- İnsan koryonik gonadotropin (hCG – Ovidrel / Pregnyl): Enjeksiyon şeklindeki ilaçlar, foliküller yumurtlamaya başlamak için olgunlaştıktan sonra kullanılır.
Tedavi genellikle adet döngüsüyle başlar ve yaklaşık sekiz ila on gün sürer. Hormonlara verilen yanıtları izlemek birkaç randevu gerekir. Kan testleri ve ultrasonlar olgun folikülleri gösterdiğinde, yumurtlamayı tetiklemek için hCG enjekte edilir. Bu enjeksiyondan genellikle 36 ila 48 saat sonra yumurtlama meydana gelir.
Yumurtaların döllenebilmesi için planlanmış cinsel ilişki, aşılama veya tüp bebek tedavisi uygulamaların zamanlaması önemlidir.
Ovulasyon indüksiyonu ile hamile kalanlar riskli midir?
Çoğu kadın için yumurtlama indüksiyonu basit bir süreçtir, ancak tüm tıbbi tedavilerde olduğu gibi bazı riskler bulunabilir:
Yumurtalık hiperstimülasyon sendromu: Bir kadının yumurtlama indüksiyonuna aşırı tepki verdiği ve ağrı, şişkinlik, bulantı ve kusma gibi semptomlar yaşayabildiği nadir bir sorundur. Semptomlar hafif ya da şiddetli olabilir. Bazı durumlarda tıbbi müdahale gerekebilir. Ultrason taramaları ve bazen kan testleri ile bu risk en aza indirilmeye çalışılır.
Çoklu gebelik: Yumurtalıklar büyütme sonucunda, birden fazla folikülün aynı anda olgunlaşıp bir yumurtayı serbest bırakması mümkündür. Bu durum çoğul gebelik ile sonuçlanabilir. Ultrason izlemeleri çok fazla folikülün geliştiğini tespit ettiğinde ilaçlarla müdahale edilir ve cinsel ilişkiden uzak durulması tavsiye edilir.
Yorumlar